Wiedza finansowa Polaków wdg OECD

Zgodnie z zapowiedzią na FB przygotowałam analizę ankiety przeprowadzonej przez OECD na temat świadomości finansowej mieszkańców 30 państw, w tym Polski. Wynik dla Polaków był druzgocący ponieważ znaleźliśmy się na ostatnim miejscu, tuż za Białorusią… Przepytano 51 tyś mieszkańców tych krajów w wieku 18-79 lat. Z Polski osób było 1.000, reprezentatywna grupa. Pytania były zadawane w bezpośrednim kontakcie, tzw face to face.

Ankieta składała się z trzech części. Pierwsza zawierała 7 pytań o podstawowe zależności finansowe. Były to typowe pytania o wiedzę. Zdobyć można było 7 punktów, po jednym za każde pytanie. Portal Bankier.pl przedstawił je w postaci krótkiego testu. Kolejna część dotyczyła zachowań finansowych – do zdobycia kolejne 9 punków. A trzecia próbowała ustalić jak planujemy nasze finanse długoterminowo – do zdobycia 5 punktów. Punktów mogliśmy więc zdobyć 21, uzyskaliśmy niestety tylko 11,6, przy średniej 13,2.

Kolorem oznaczone wyniki poszczególnych części badania

Najgorzej wypadliśmy w części drugiej zdobywając  niespełna 49 % procent punktów. A najlepiej z wiedzy teoretycznej – 56% punktów. Przyjrzyjmy się zadanym pytaniom, w każdym kraju były nieco inaczej zadane, lecz dotyczyły konkretnego zjawiska. Dlatego oprę się na sensie pytań zaproponowanych przez Bankiera.

Cześć 1 – wiedza finansowa

1. Otrzymałeś bon na 1000 zł, możesz go wydać dopiero za rok. Inflacja wynosi minus 0,8%. Ile będziesz mógł kupić za rok. Prawidłowa odpowiedź: więcej niż dzisiaj. Wynika to z tego, że skoro mamy deflację to ceny spadają, będzie można więc kupić więcej. Tu naszych odpowiedzi dobrych było aż 80%. Czyżby deflacja w Polsce pomogła? Tylko trzy „kraje” były lepsze: Estonia, Finlandia i Hong Kong.
2. Pożyczasz koledze 25 zł, dostajesz z powrotem 25 zł. Ile odsetek kolega zapłacił za pożyczone pieniądze? To chyba najprostsze z pytań. Zwrócono taką samą kwotę, czyli odsetek nie było żadnych.
3. Wpłacasz na roczną lokatę 100 zł z oprocentowaniem 2%. Odsetki od lokaty nie są opodatkowane. Ile dostaniesz po roku gdy lokata się skończy? Prosto można wyliczyć, że otrzymamy wpłacone 100 zł i odsetki od nich , czyli 100*2% czyli 2 zł. Razem będzie więc 102 zł.
4. Ile otrzymałbyś z tej samej lokaty jeśli przetrzymałbyś pieniądze przez 5 lat. Zakładamy że lokata odnawia się co roku, a Ty nie wypłacasz pieniędzy w międzyczasie. Prawidłowa odpowiedź: więcej niż 110 zł. Dlaczego? Skoro za rok dostalibyśmy 2 zł? Dlatego, że po pierwszym roku mielibyśmy już lokatę nie na 100 zł tylko na 102 zł (razem z odsetkami), w kolejnym 104,04, rok później 106,12 zł itd., więc i odsetki byłyby nieco wyższe niż 2 zł za rok.
5. Inwestycja obiecująca wysoki zysk zapewne jest ryzykowna. Prawda czy fałsz? To zdanie jest oczywiście prawdziwe. Polacy najlepiej się o tym mogli przekonać, choćby przy aferze Amber Gold. Jest możliwość, żeby zarobić więcej niż na lokacie 1% czy 2%, ale z każdym procentem ryzyko rośnie. Na to pytanie odpowiedziało tylko 30% badanych Polaków. Gorzej odpowiedzieli tylko obywatele Białorusi (7%), Tajlandii (20%) Jordanii (22%), Albanii (28%). Nie wyciągnęliśmy jednak wniosków z tej słynnej afery.
6. W okresie wysokiej inflacji koszty życia gwałtownie rosną. Prawda czy fałsz? – to zdanie też jest prawdziwe. Inflacja oznacza wprost, że ceny rosną. Pamiętacie jeszcze inflację choćby z roku 1989? Wynosiła tylko… 251,1%, by w 1990 osiągnąć już wielkość 585,8% Wtedy trzeba było bardzo szybko robić zakupy, bo za pieniądze w portfelu można było kupić coraz to mniej, znacznie mniej.
7. Ryzyko inwestowania w papiery wartościowe z reguły można ograniczyć kupując ich różne rodzaje. Prawda czy fałsz? To zdanie również jest prawdziwe. Każdy rodzaj ryzyka możemy ograniczyć rozbijając je na różne mniejsze elementy. Jeśli trafi się jakaś czarna owca, to być może tylko jedna a nie wszystko. Ryzyko więc ograniczymy.

Co ciekawe, wdg raportu mniej niż 10% Polaków odpowiedziało na wszystkie 7 pytań prawidłowo…. A z tego co widzę, jeśli ktoś się na fanpage chwalił, to właśnie takim wynikiem. Nie było nas widać zbyt wiele. Gratuluję więc 🙂  Na 6 pytań odpowiedziało ponad 20% pytanych. Byli też tacy którzy nie odpowiedzieli na żadne z pytań, czytając z  wykresu, wydaje mi się że mogło ich być około 1%.

Wyniki mężczyzn, a wyniki kobiet

Niestety po raz kolejny zostało potwierdzone, że kobiety osiągały gorsze wyniki niż mężczyźni, choć w Polsce różnica była nie wielka 56% do 53%, kiedy w Norwegia jest to już 84% do 56%. Ciekawostka, że na Litwie i Łotwie różnica wynosi zaledwie 1% na korzyść mężczyzn. Polskie kobiety są jednak sporo ponad średnią, która dla wszystkich badanych wyniosła 61% do 51%. Takie małe pocieszenie.

Część 2 Zachowania finansowe – tu można było zdobyć najwięcej punktów, ale nam się nie bardzo to udało.

OECD uznało, że dobrym wynikiem będzie gdy ankietowani zdobędą co najmniej 6 punktów na 9. I stało się tak we Francji, ale na Węgrzech taki wynik osiągnęło tylko 25% respondentów. Pytania dotyczyły poniższych pytań:

 

1. Czy jesteś odpowiedzialny za podejmowanie codziennych decyzji finansowych w twoim gospodarstwie domowym
2. Czy robisz budżet domowy
3. Czy jesteś osobą odpowiedzialną za oba wcześniejsze punkty

Polacy wypadają w tej części bardzo dobrze: 94% osób podejmuje codzienne decyzje finansowe, 66% ma budżet, 63% robi jedno i drugie.

Drugi elementem ocenianym w tej części, w której wypadliśmy już sporo gorzej, było aktywne oszczędzania. Ankieterzy mieli tu na myśli nasze świadome zachowania wykorzystujące naszą wiedzę finansową (całkiem dobrą), jak choćby świadome zakupy, opłacanie terminowo rachunków i bieżącą kontrolę nad swoimi finansami. Nasz wynik nie jest wiele lepszy od Węgrów – to tylko odrobinę ponad 30%, przy średniej dla wszystkich 59%. W  części dotyczącej świadomych zakupów uzyskaliśmy 55% to najgorszy wynik,  67% ankietowanych płaci rachunki terminowo. Tylko 32% ustawia sobie cele finansowe długoterminowe i dąży do ich realizacji, to znów najgorszy z wyników. Czyżbyśmy żyli chwilą? Nie wierzymy, że dożyjemy do emerytury? A może myślimy, że jakoś to będzie? Coś nam zostało w głowach z czasów które już nie wrócą? Elementem oceny w tym punkcie były też pytania o to czy wystarcza nam pensji (przychodów) na życie – prawie 20% nie wystarcza, a ponad 10% pożycza żeby związać koniec z końcem. Pytano również o plany długookresowe i korzystanie z wiedzy specjalistów. Zadawano pytania z kilkoma wersjami odpowiedzi. Należało zaznaczyć tą, która najlepiej opisuje nasze zachowania.  Chodziło o sposób wyboru ofert finansowych, przygotowanie się do podjęcia decyzji i informacje skąd czerpiemy informacje. Wynik, który został uznany za minimum wiedzy w tym zakresie, to  6 punktów na 9 możliwych do osiągnięcia. Z Polaków tylko 30% osób osiągnęło ten wynik. Co ciekawe, tu Polki było nieco lepsze niż Polacy 31% do 30%. Choć małe to pocieszenie gdy Francuzi i Francuski uzyskali po 85%.    To była najgorsza część ankiety w wykonaniu obywateli Polski. Miała największy wpływ na ocenę końcową.

CZEŚĆ 3 – postawy finansowe

W różnych krajach różnie zadano pytania, chodziło bardziej o ocenę jakimi postawami się kierujemy:

- interesuje nas dzisiaj, jutrem będziemy  martwić się jutro
- wolimy zatrzymać pieniądze na dłużej/później niż od razu wydać
- pieniądze trzeba wydać

Tylko 50% respondentów patrzy na swoje finanse długoterminowo. I znowu o Polakach przeczytamy we wnioskach: mniej niż 3 osoby na dziesięć charakteryzują się postawą zmierzającą w kierunku długoterminowym, podobnie jak w Chinach, Jordanii i Hong Kongu… Najlepiej wypadły kobiety w Norwegii .  W tej części badania kobiety wypadały ogólnie lepiej niż mężczyźni, dla ankietowanych ze wszystkich krajów jest to 53% do 47%. (Czyżby zadano kłam stwierdzeniu, że to kobiety łatwiej wydają pieniądze???)  Tu niestety znowu jesteśmy w pierwszej trójce od końca… Tylko 30% rodaków uzyskało minimalny wynik (co najmniej 3 punkty). Najlepiej wypadła Nowa Zelandia – ponad 70%.W podsumowaniu raportu znowu znajdziemy parę słów o Polsce, zauważono bowiem, ze przy przyzwoitej wiedzy finansowej, nie umiemy jej przełożyć na właściwe zachowania. I na to powinno się zwrócić uwagę w naszym kraju, żeby Polacy rozumieli i podejmowali lepsze decyzje w sprawie swoich pieniędzy i aktywnie nimi zarządzali.

 

Pojawia się też część badająca finansowe wykluczenie. Sprawdzano jak korzystamy z 4 rodzajów narzędzi finansowych:

- lokat bądź programu emerytalnego
- rachunku bankowego i przelewów elektronicznych
- jakiegokolwiek ubezpieczenia
- kart kredytowych bądź kredytu hipotecznego.

Tu również wypadamy poniżej średniej. Najwięcej z nas ma konto i korzysta z przelewów, oraz ubezpieczenie, najmniej KK bądź hipotekę. Wypadamy najgorzej z krajów UE, jedną pozycję przed nami są Węgrzy. Próbowano też zidentyfikować procent osób bez dostępu do usług finansowych Uzyskaliśmy tu 8 miejsce od końca, też fajnie nie wygląda, choć tym razem są za nami choćby Holendrzy a Węgrzy znów zamykają listę.

 

Zanim napiszę moje podsumowanie, parę słów o OECD . Jest to organizacja międzynarodowa, która zrzesza państwa, a jej celem jest wspieranie wzrostu gospodarczego i zwiększania stopy życiowej obywateli. Z jej prac korzysta ponoć 100 krajów, a może i więcej, gdyż zajmują się również ustalaniem (negocjowaniem) zasad obrotu gospodarczego między różnymi krajami.

Podstawowy wniosek jest więc taki, że udało nam się zwiększyć wiedzę obywateli, ale nie do końca ją rozumiemy, nie umiemy jej wykorzystać. Wzrosła wiedza, myślę, że szczególnie tych najmłodszych. W 2014 roku, również OECD badał 15-latków, w tym badaniu nasza młodzież uzyskała wynik lepszy od średniej, nie było też istotnych różnic między dziewczynkami i chłopcami. Jednak co dziesiąty 15-latek miał słabą wiedzę w tym zakresie, czyli lepiej niż dorośli, ale zawsze można próbować i ten wynik poprawić. Ciekawe wyniki były w tym badaniu, choć nie zaskakujące. Wynik dziecka zależał bowiem od wykształcenia rodziców (im wyższe tym lepiej), a także miejsca zamieszkania: lepiej miasta gorzej wieś.

Ja do wniosków dołożyłabym jeszcze jeden, choć nie wynika on wprost z żadnego z badań.A raczej z naszej historii. Przypuszczam bowiem, że im starszą osobę pytano tym wynik był gorszy. Starsze osoby w Polsce nie mają przecież przeważnie kont bankowych, nie mówiąc o kartach kredytowych czy hipotekach.   A także często nie korzystają z internetu. Istnienie komercyjnych banków u nas to taka niezbyt odległa historia… Edukacja finansowa, jakakolwiek, pojawiła się również całkiem niedawno, myślę że to można by uznać za jedną z przyczyn takich wyników. Zakładam, że w innych krajach europejskich edukacja  była prowadzona znacznie dłużej.

Jest też jeszcze jeden powód, zarobki w Polsce i poziom życia odbiegają od innych krajów, oczywiście nie od wszystkich. Przez to oszczędności też mamy mniejsze, więc nie bardzo interesujemy się oszczędzaniem, inwestowaniem czy planowaniem. Choć z drugiej stronny, być może właśnie to że się nie interesujemy powoduje, że nie mamy oszczędności…. Są też kraje o podobnym do naszego poziomie życia a ich wyniki są lepsze. Więc argument raczej nie trafiony.

Co możemy zrobić, żeby nasza wiedza się poprawiła? W dzisiejszych czasach mamy ułatwiony dostęp do wiedzy, choćby dzięki dostępowi do internetu. Jeśli chcemy to możemy szukać informacji sami i oprócz czasu nic to nie kosztuje. Pojawiają się też różne akcje choćby od kliku lat powtarzający się w TVP test wiedzy ekonomicznej. Powstało też wiele blogów, które piszą o finansach, nie tylko w sposób naukowy, ale również przyjazny dla każdego. Warto czytać, interesować się tematem. Tak, żeby w Polsce pieniądze przestały być tematem tabu.

Zainteresowałam tematem? Chcesz podyskutować, czy o coś zapytać, pisz proszę. Miło mi będzie zobaczyć, że kogoś zainteresowała moja analiza. Raport składa się z 95 stron, mam nadzieję, że wyciągnęłam z niego to co najciekawsze. Dla ciekawych  tu znajdziecie link do oryginalnego raportu.